Two poems by Gentian Çoçoli, translated from Albanian by the author and Henry Israeli
HIVE
A hive. Wooden shelter of meaning;
stoic, leaning against the wall, back turned
southward toward the garden, the valley.
With the eyes of a window I stared at it.
I imagined the compressed spaces inside
which only grandfather’s palms cherished,
freed, measured, understood. Afternoons on rooftops,
bird bellies grew flushed
from the last ray of sun and clouds of bees
coalesced into little storms above the hive.
I saw them enter solemnly, safely, orderly,
into the indestructible precision of the honeycombs
like words fearlessly merging into a sentence.
Later that morning I watched them come out of the hive
touched with honey, frightened, ancient,
as if words heard in the courtyard coagulated in midair;
“This begonia withered, too”, or at other times
when afternoons approached like transparent shadows
grandfather also said, “The gutters need to be cleaned
of sparrow eggs and bones, even nests,
because in April, rains will come and spoil
the drinking water.” Wax sofas,
drawers of honey, chests of knowledge
only for them. If only I could extend
my astral thoughts right into it!
Would my gaze ever return to me? (I want to add plum rose petals for wings!)
And if it remains hostage to the hive, what can I say?
Things went from bad to worse when my father said:
“Poor things, destroyed by disease. They can’t heal anymore.”
From the history that was the hive only a small flame
remained, then two or three burnt strips
that look like giant bird bones next to the pickle jar.
They’re no longer needed. They don’t draw
any stares, except from me, in my room, where I barely
remember that cold, lonely, lifeless hive:
ancient letters forgotten by the dictionary.
ZGJUA
Zgjua. Strehëz e drunjtë kuptimesh;
stoik, epur sipër murit, shpinëkthyer
kah kopshti, lugina, Juga.
Me sytë e dritares e këqyrja syngulët,
hamendja hapësirat trysur brenda
që veç pëllëmbët e gjyshit i çmuan, i çlirën,
i matën, i ditën. Pasdrekeve mbi çatira,
kur barqthe zogjsh i përflushte
rrezja e fundit, re bletësh
shpiknin stuhi të veckla qark kosheres,
i shihja të hynin solemne, sigur, saktë,
në rregullsinë e palujtshme të hojzave, si
fjalët gjithë drojë kur zbresin në sintaksë.
Shihje pastaj, kur mëngjeseve delnin zgjoit
ndoca sosh, të mjalta, të trembura, të amshta,
si të mpikseshin ajrit fjalët e dëgjuara në oborr:
“U tha edhe kjo begonjë”, apo kur të tjera
pasdite afronin si hije kthjellta
të fjalëve të gjyshit: “Duhen pastruar ullukët
nga vezë dhe kockat e harabelave, edhe nga foletë,
se do zënë shirat e Prillit dhe do qelbin
ujin e musllukut.” Minderet e dyllit,
sirtaret e mjaltit, sënduqet e dijes
qenë veç për to. Sikur të mundja e dërgoja
atyre brendive një vështrim të pafrymi!
Po a do t’më kthehej? T’i shtoja për flatër një petale kumbulle!
Po të mbetej peng i zgjoit, ç’më mbetej pastaj të thoja?
E gjitha mori keq e më keq që kur tha babai:
“Të gjorat, i piu sëmundja. Nuk bëhen më.”
Nga historia e kosheres dhe flakës mbeti
pako gjë, dy tre ristela të shkrumbura,
(eshtra zogu gjigand) ndanë qypit të turshive.
Kërkujt si duhen më. Nuk zgjojnë më kurrë
vëmendje, veç meje, në dhomën time, tek mezi
e sjell në mend atë zgjua të ftohtë, fillikat, pa jetë:
si psh fjala shkrolë harruar fjalorit.
ON GRAFTING
“Look at how the faded orange tree bark
wears its ashen disease
like an earthly angel covered in stigmata.”
It’s as if the tree’s spirit emerged, while grandfather, his soul intact, kept vigil over it
for days on end: “Where sickness grows, there sprouts new life.”
Now comes the season of grafting, and from deep pockets
lemon wedges. Curved cuts in the trunk of the orange tree
become resting stations for the dead we sorely need.
All this confirmed by a mindful wind prompted by a gentle shaking
of the fruit, like the still eye inside a gathering storm.
Every living thing shakes off the dust of their proper names—
seeds planted deep within them (and in their core, generations to come)—
and from the four corners of the house
all of life’s embroideries emerge at once, without reason,
appearing together in the pouring rain, while out in the yard
the same wind sweeps up in the blink of an eye, recapturing that era—
an emptiness that waits with a smile on its lips to be lived by those who will come to fruition
soon enough. (Though that orange tree’s grown distant from us,
so too the garden, the grandfather, etc.)
In that giant rapture right before our eyes,
they always turn their backs, come closer, and appear just a little bit clearer:
the human faces, the bandaged trunks of trees, a redemptive loneliness,
returned souls grafting to those who live.
PËR SHARTESAT
“Kjo sëmundje e hirit ka lënë disa shenja –
i sheh – mbi lëkurën e fikur të portokalles:
ngjan me një engjëll të tokëzuar mbuluar stigmata.”
Sikur t’i dilte shpirti pemës, gjyshi që nuk është, e kishte përgjuar
për ditë me rradhë. “Aty ku del e keqja, aty prit filiz.”
Tash erdhi koha e shartimeve; dhe nga xhepat e thellë
nxjerr kaleme limoni. Prerjet e rrumbullta mbi trung të portokalles
bëhen ndalesa për të vdekurit tanë të nevojshëm.
Këtë pohon edhe një erë mendore që merr zemër nga disa lëkundje
të lehta të kokrrave të portokallit si vatra të reja stuhish –
kështu, një përmasë më tej, sendet shkunden nga pluhuri i emrave vetjakë
si bërthama të mbjella thellë tyre (nga qendrat u fryn mosha) –
dhe prej katër këndeve të shtëpisë si beryla binjakësh shpinë më shpinë
në lojë me kuba,
shquhen pa kuptuar njëherësh gjithë qëndizmat e gjallimit,
vijnë e zënë të shfaqen tok me një shi të shtruar, të tëhuaj në oborr
e që era e përmendur më lart e korr sa hap e mbyll sytë për të fituar atë ekran kohe, –
krahinë që pret me qeshjen nën buzë të banohet nga ajo që do të ndodhë
shumë shpejt. (Meqë tani portokallja është aq larg sa duhet
tok me kopshtin, gjyshin etj.)
Në atë kapërthim gjigand që mu para syve
na kthen gjithherë krahët, afrohen e shquhen një grimherë qartas,
fytyra njerëzish, trungje të fashuar peme, shkulme shelbues zbrazëtie;
shartesat e shpirtrave që kthejnë me të gjallët e nevojshëm.
